Prebivalište, boravište i pasivizacija adrese

Naše prebivalište je ono mesto gde se faktički nalazimo, gde stanujemo, odakle obavljamo svoje životne, porodične i poslovne aktivnosti. Adresa prebivališta formalno predstavlja to mesto.

Boravište je mesto na kojem ćemo ostati duže vreme, odnosno duže od 90 dana, ali u kojem ne nameravamo da se stalno nastanimo.

Iako Zakon o prebivalištu i boravištu građana u Srbiji nije nov, mnogi građani ne prave razliku između prebivališta i boravišta, ili nisu upoznati sa zakonskim uslovima za prijavu adrese. Osim tog dela, pojasnićemo i pasiviziranje adrese, nemogućnost prijavljivanja dva prebivališta i slično.

Prebivalište i/ili boravište su često najvažnija pretpostavka i uslov za ostvarivanje prava (biračko pravo ili pravo na socijalnu pomoć), odnosno za ispunjavanje dužnosti (plaćanje poreza i dažbina). Takođe, mesna nadležnost suda ili upravnog organa se određuje prema prebivalištu (ili boravištu) stranke.

Šta je prebivalište, a šta boravište?

Zakon kaže da je prebivalište mesto u kome se građanin nastanio sa namerom da u njemu stalno živi, odnosno mesto u kome se nalazi centar njegovih životnih aktivnosti, profesionalnih, ekonomskih, socijalnih i drugih veza koje dokazuju njegovu trajnu povezanost s mestom u kome se nastanio.

Ukratko: prebivalište je mesto u kome građanin stvarno živi i s kojim ima trajnu životnu povezanost: i porodičnu, i poslovnu, i ekonomsku i socijalnu.

Pošto pravni poredak teži da bude u skladu sa faktičkim stanjem, ukoliko neko „stvarno živi“ na nekom mestu, onda se na tom mestu nalazi i njegova stvarna adresa.

Boravište je mesto u kome građanin privremeno boravi van mesta svog prebivališta duže od 90 dana. Taj period – duži od 3 meseca – takođe nije kratak, ali je kod njega značajno da osoba ne namerava da u njemu trajno ostane i ne smatra ga centrom svojih životnih interesa.

Boravište se prijavljuje na planirani period boravka, ali ne duže od dve godine. Ukoliko lice i nakon isteka tog perioda želi da nastavi boravak, potrebno je da produži boravište.

Prebivalište i boravište prijavljuju se u nadležnom organu (MUP) po mestu prebivališta ili boravišta.

Prebivalište i boravište u praksi

Student iz Zrenjanina koji odlazi na studije u Novi Sad, uglavnom zadržava prebivalište u roditeljskom domu. To je u redu, jer je i došao da studira, a centrom svojih životnih aktivnosti i dalje smatra rodno mesto. Međutim, on će zbog studija ostati u Novom Sadu duže od 3 meseca i u prekršaju je ukoliko ne prijavi svoj boravak u drugom gradu.

Takođe, ukoliko radnik iz Vlasotinca ode u Beograd da se zaposli tokom proleća i leta, ne mora da prijavljuje novo prebivalište na adresi stana koji iznajmljuje. Ukoliko namerava da se vrati kod porodice u Vlasotince, dovoljno je da prijavi boravište na drugoj adresi, ne i prebivalište.

O prijavljenom boravištu se izdaju potvrde.

Osnovni uslovi za prijavu prebivališta

Da bi se prijavilo prebivalište na određenoj adresi, moraju biti ispunjeni određeni zakonski uslovi.

Građanin može prijaviti prebivalište samo u stanu ili kući za koje ima pravo svojine, ugovor o zakupu ili saglasnost vlasnika nepokretnosti da ta osoba ima prebivalište na njegovoj adresi.

Policijska uprava će proveravati tačnost podataka ukoliko posumnja u istinitost prijave. Naime, stvarnost adresa proverava se tako što policijski službenici na terenu prokontrolišu da li je u pitanju lažna prijava.

Dokumentacija koju je potrebno priložiti:

– važeća lična karta lica koje se prijavljuje (za lica starija od 16 godina),

– dokaz o osnovu korišćenja nepokretnosti (ugovor o kupoprodaji stana, ugovor o poklonu stana, pravosnažno ostavinsko rešenje, ugovor o zakupu stana, vlasnički list…)

– saglasnost vlasnika stana sa adrese na kojoj se vrši prijavlјivanje (vlasnik stambene jedinice saglasnost može dati u policijskoj stanici, ili overiti kod notara na propisanom obrascu ili putem elektronske usluge „Saglasnost vlasnika nepokretnosti za prijavu prebivališta punoletne osobe, državlјanina Republike Srbije, na adresu nekretnine čiji je vlasnik/suvlasnik“, na portalu e-Uprave.“)

– dokaz o uplaćenoj naknadi za prijavu prebivališta (generiše se na eUpravi).

Prijava maloletnog lica

Prijava prebivališta za novorođenče podnosi se u roku od tri meseca od njegovog rođenja, odnosno u roku od osam dana od dana nastanjenja na adresi na kojoj se prijavljuje prebivalište maloletnog lica.

Prijavu prebivališta maloletnog lica podnosi roditelj, staratelj ili drugi zakonski zastupnik na propisanom obrascu, uz sledeća dokumenta:

– važeća lična kartu roditelja, staratelja ili drugog zakonskog zastupnika (na uvid);

– ukoliko su roditelji razvedeni i primerak pravnosnažne presude o razvodu braka, iz koje se vidi kojem od roditelja je maloletno lice povereno na čuvanje, staranje i vaspitanje;

– dokaz o uplaćenoj naknadi na ime Republičke administrativne takse za prijavu prebivališta.

– nadležni organ po službenoj dužnosti, uz saglasnost roditelja, odnosno staratelja, pribavlja podatke iz izvoda iz matične knjige rođenih.

Ukoliko roditelji nemaju istu adresu stanovanja, zahtev za prijavu prebivališta podnosi jedan od roditelja uz saglasnost drugog roditelja ili roditelj koji u skladu sa zakonom samostalno vrši roditeljsko pravo.

Odjava prebivališta

Građanin koji se iseljava iz Republike Srbije, dužan je da to prijavi pre odlaska u inostranstvo.

Odjava prebivališta radi iseljenja iz Republike Srbije u inostranstvo podnosi se na propisanom obrascu, uz prilaganje sledećih dokumenata:

– važeći dokument sa fotografijom;

– dokaz o iseljenju iz Republike Srbije u inostranstvo, odnosno pisanu izjavu podnosioca odjave da se iseljava iz Republike Srbije;

– dokaz o uplaćenoj naknadi za odjavu prebivališta.

Primere popunjavanja uplatnica za navedene situacije, kao i dodatne informacije o naknadi na ime republičke administrativne takse možete pronaći na internet stranici eUprava.

Prijava boravka u inostranstvu i vraćanje iz inostranstva

Građani koji nameravaju da neprekidno borave u inostranstvu duže od 90 dana dužni su da, pre odlaska, nadležnom organu prijave privremeni boravak u inostranstvu.

Ukoliko u inostranstvo odete bez namere da neprekidno boravite duže od 90 dana, a svoj boravak produžite, dužni ste da privremeni boravak u inostranstvu duži od 90 dana prijavite nadležnom organu, preko diplomatsko-konzularnog predstavništva.

Povratak u zemlju prijavljuje se u roku od osam dana od dana povratka u mesto prebivališta.

Ukoliko i maloletna lica putuju sa vama, ove prijave/odjave treba izvršiti i za njih.

Podnosilac prijave privremenog boravka u inostranstvu i povratka iz inostranstva dobija odgovarajuću potvrdu o tome.

Prebivalište je samo jedno

Zakon eksplicitno ističe da prijava prebivališta na novoj adresi stanovanja ujedno znači i odjavu prethodnog prebivališta na teritoriji Republike Srbije. Dakle, niko ne može imati dva prebivališta. Čak iako svakodnevno boravite “na dve adrese”, istovremeno možete imati samo prebivalište i boravište.

Svaka prijava novog prebivališta, znači automatsku odjavu starog, te nije potrebno to raditi u posebnom postupku.

Pasivizacija ili pasiviziranje adrese

Pasivizacija adrese je institut koji se sve češće primenjuje u praksi. U suštini, to je administrativna mera kojom se evidentira da građanin više ne stanuje na prijavljenoj adresi prebivališta ili boravišta, a nije zvanično odjavio prebivalište.

Na zahtev suda, organa uprave ili drugog organa, pravnog ili fizičkog lica, koje ima opravdan pravni interes, nadležni organ – MUP – vrši proveru da li osoba stalno stanuje ili privremeno  boravi na adresi na kojoj je prijavila prebivalište, odnosno boravište.

Do pasivizacije dolazi kada MUP izvrši proveru i utvrdi da građanin ne živi na prijavljenoj adresi. Takođe, pasiviziranje adrese vrši se ukoliko se utvrdi da podaci dati prilikom prijave prebivališta ili boravišta nisu istiniti.

Najčešći slučajevi iz prakse:

• Prijava na adresi bez znanja ili saglasnosti vlasnika.
• Neprijavljivanje promene adrese nakon selidbe.
• Provere na terenu koje pokažu da lice ne boravi na prijavljenom mestu.

Postupak pasivizacije uključuje donošenje rešenja koje se dostavlja građaninu čija je adresa pasivizirana, uz mogućnost žalbe. Ako rešenje postane pravosnažno, adresa se briše iz evidencije, što može izazvati niz posledica:

• Nemogućnost izdavanja ili produženja lične karte i pasoša.
• Gubitak prava glasa (jer se biračko pravo ostvaruje prema mestu prebivališta).
• Problemi sa zdravstvenim i socijalnim osiguranjem.
• Otežano ostvarivanje prava iz porodičnog i naslednog prava.

Nakon što je adresa njegovog prebivališta ili boravišta pasivizirana, građanin koji živi na teritoriji Republike Srbije dužan je da prijavi prebivalište i adresu na kojoj stanuje u roku od osam dana od dana prijema rešenja o pasivizaciji.

Ukoliko to ne učini, nadležni organ će mu rešenjem utvrditi prebivalište po adresi:

              1) njegovog stalnog nastanjenja

              2) prebivališta njegovog supružnika ili vanbračnog partnera;

              3) prebivališta njegovih roditelja;

          4) ustanove u kojoj je trajno smešten ili centra za socijalni rad na čijem području se nalazi, uz prijavu građanina toj ustanovi, odnosno centru da će njegova adresa biti na adresi ustanove odnosno centra.

Na rešenje o utvrđenju prebivališta, kao i o pasiviziranju adrese, može se izjaviti žalba.

Zaključak

Blagovremeno ažuriranje adrese prilikom selidbe je važno – čak i ako se selite kod člana porodice ili u iznajmljeni stan, ili ako to smatrate privremenim rešenjem.

Vaše prebivalište nije samo administrativna formalnost. Ono ima direktan uticaj na brojna građanska prava i obaveze, i u praksi se dešava da građani toga postanu svesni tek ukoliko ne mogu da ostvare neko svoje pravo.

Osim toga, ukoliko se vaše formalne adrese ne slažu sa onim suštinskim, u prekršaju ste i možete biti kažnjeni novčano.

Ako niste sigurni koja je procedura, smatrate da su vaše okolnosti nešto komplikovanije ili ne znate koji dokumenti su vam potrebni – obratite se advokatu. Time štitite svoja prava, upoznajete se sa eventualnim obavezama i izbegavate nepotrebne komplikacije.

Advokatska kancelarija Petrović Mojsić & Partners